27-01-2025
W grudniu 2024 roku przeprowadzone zostało badanie TIMMS 2023 w którym zweryfikowano wiedzę i umiejętności uczniów klas IV na niemal całym świecie. Wyniki polskich uczniów? Więcej niż satysfakcjonujące, można powiedzieć – rewelacyjne! Światowa ekstraklasa.
Nasi uczniowie w zakresie matematyki zajęli 10, a w zakresie nauk przyrodniczych 7 miejsce w rankingu. Zdecydowanymi zwycięzcami są uczniowie z krajów azjatyckich, niemniej wspaniałą wiadomością jest to, że wyniki naszych uczniów wyraźnie wzrosły od 2019 roku i wyprzedzają oni całą Europę i USA. Osiągnięcia naszych uczniów, a więc również szeroko rozumianego szkolnictwa wydają się być niezaprzeczalne.
Równocześnie badanie to pokazało kilka innych, a istotnych dla edukacji i kształtowania przez nią różnych kompetencji społecznych zagadnień.
Pierwsze to opisywany w raporcie „smutek”. Pisząc najbardziej ogólnie, nasi uczniowie tracą zainteresowanie nauką. Lekcje oceniają jako nudne, nie czują się dobrze w szkole i nie czują do niej przynależności. Dodatkowo przeciętnie oceniają kompetencje swoich nauczycieli. Edukacja w tym ujęciu nie ma jasnych barw.
Kolejny, niepokojący sygnał – ich własna samoocena kompetencji matematyczno-przyrodniczych. Oceniają je jako przeciętne. Tymczasem wyniki temu przeczą i wskazują, że są one znacznie wyższe. Nasze dzieci tego nie czują. Nie oceniają się dobrze. Dlaczego?
Trzeci aspekt to samoocena nauczycieli. Nasze grono nauczycielskie jest jednym z najlepiej wykształconych zawodowo na świecie. Równocześnie czuje się sfrustrowane i niedoceniane i tym samym nisko ocenia swoją rolę społeczną.
I jeszcze jeden wskaźnik, który wyraźnie wybrzmiał w badaniu. Lepsze wyniki w teście osiągnęły dzieci których rodzice angażowali się w ich naukę. Zarówno na etapie przygotowania do szkoły jak i w trakcie uczęszczania do niej.
Czy te wnioski kładą się cieniem na wynikach testu TIMMS 2023? Z jednej strony rewelacyjne wyniki punktowe, ale za nimi niskie poczucie satysfakcji, nuda i coraz mniejsze zainteresowanie nauką. Dalej niska samoocena nauczycieli oraz krytyczne podejście do nich uczniów. I obustronne „nielubienie” szkoły.
Badania typu TIMMES czy PISA mogą nam dostarczyć ogrom wiedzy. Oczywiście miejsce w rankingu ma znaczenie i jest powodem do dumy. Ciekawe zatem ilu nauczycieli i rodziców pokazało jego wyniki swoim uczniom i dzieciom i doceniło ich starania. W końcu, to badanie odzwierciedla stan edukacji. Można więc śmiało docenić nasze dzieciaki, za to że są w tak znamienitym gronie.
Po co to robić? No cóż, jeśli spojrzymy na społecznie wnioski z badania – wszystko sprowadza się do motywacji. A w naszym przypadku do niskiej motywacji lub jej braku.
Dzieci uczą się dla wyniku. Dla oceny. Ta punktowa nagroda ma być miernikiem ich wiedzy oraz nagrodą lub karą. I tu dwa ważne zagadnienia:
Czy kara zawsze motywuje do zmiany, większych starań, korekty zachowania?
I czy ocena bardzo dobra daje poczucie że „jestem w czymś naprawdę dobry”? Może odpowiada na pytanie czy dobrze się nauczyłem i dopowiedziałem, a nie czy rzeczywiście umiem? Dodatkowym argumentem może tu być fakt, że choć polscy nauczyciele są bardzo dobrze wykształceni (śmiało można powiedzieć, że na 5+), to nie są zmotywowani, ani nie czują się docenieni (oczywiście z wyjątkami, które serdecznie pozdrawiamy).
Człowiek to skomplikowana istota. XX a zwłaszcza XXI wiek przyniósł nam niesamowity rozwój wiedzy o tym jak wpływać na zachowania ludzi i osiągać większe efekty. Jednocześnie przyniósł nam też więcej zagrożeń i niepewności.
Warto zastanowić się jak raporty takie jak TIMMS 2023 wykorzystać do zmian na korzyść edukacji: nauczycieli, uczniów i rodziców. I nie są tu konieczne systemowe zmiany (choć wiele mogą ułatwić i przyspieszyć). Motywacja i demotywacja zaczyna się od interakcji z drugą osobą. To jakie ma się nastawienie, jakich słów się używa, z jakim zainteresowaniem podchodzi się np.do ucznia zależy tylko od każdego z ludzi. To ludzie, a nie system kształtują efekty edukacyjne.
Życzymy nam wszystkim więcej empatii, zrozumienia i otwartości.
A zainteresowanych tematem i danymi odsyłamy do ciekawych artykułów.
Więcej informacji o wynikach, zakresie oraz raport po badaniu przygotowany przez IBE znajdziecie miedzy innymi na stronie: https://ibe.edu.pl/pl/